Pracownicy 4.0 – zdrowie i bezpieczeństwo w erze cyfrowej

W miarę jak technologia cyfrowa zmienia nasze życie i sposób pracy, związane z nią kwestie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników stają się ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Cyfrowy świat pracy oznacza zarówno wyzwania, jak i możliwości w tym zakresie. W październiku rozpoczyna się europejska kampania informacyjna pn. „Bezpieczeństwo pracy w świecie cyfrowym”. Będzie trwała do 2025 r. i w tym czasie firmy, menedżerowie, związki zawodowe i naukowcy będą podnosili kwestie związku nowych technologii z bezpieczeństwem, zdrowiem i dobrostanem pracowników. Kampania jest zgodna z podejściem Komisji Europejskiej opartym na „Wizji Zero”, upowszechniającym kulturę zapobiegania zagrożeniom i eliminowania wypadków związanych z pracą. Koordynuje ją Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA). Będzie prowadzona we wszystkich państwach UE.

Nowe technologie stały się powszechnym elementem współczesnego społeczeństwa. W ostatnich dziesięcioleciach technologiczna rewolucja przekształciła nasze życie na wiele sposobów i wpłynęła na niemal każdy aspekt codziennej egzystencji. Zakłada się, że „pracownik 4.0” dostosowuje się do nowych technologii i zmian w miejscu pracy, wykorzystuje je do podniesienia wydajności i skuteczności, jest zmotywowany do pozyskiwania nowych umiejętności i bardziej świadomy wyzwań związanych z pracą w erze cyfrowej. Z badań EU-OSHA („Puls BHP 2022”) wynika, że już ponad 73% pracowników UE używa w pracy laptopów, tabletów i smartfonów, 11% urządzeń do noszenia na ciele, 5% maszyn lub robotów wykorzystujących sztuczną inteligencję, a 3% robotów kontaktujących się z pracownikiem. Wśród polskich przedsiębiorców, mimo tego, że dane GUS oraz „Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego” (DESI 2022)[1] wskazują, że przedsiębiorstwa mają znaczne zaległości w zakresie poziomu cyfryzacji w stosunku do większości krajów członkowskich, widoczny jest jednak ciągły postęp i wzrost zainteresowania wykorzystaniem nowych technologii.

Jednym z najważniejszych trendów dotyczących organizacji pracy stała się praca zdalna, będąca bezpośrednim wynikiem nowych technologii i cyfryzacji. Chmura obliczeniowa i narzędzia do zdalnego dostępu umożliwiają pracę z dowolnego miejsca. Narzędzia takie jak wideokonferencje i aplikacje do czatowania umożliwiają pracownikom komunikację bez względu na odległość, co znacząco wpływa na strukturę firmy, współpracę między zespołami i relacje zawodowe.

Internet Rzeczy (IoT) umożliwia monitorowanie warunków pracy w czasie rzeczywistym. Dzięki inteligentnym czujnikom, pracodawcy mogą kontrolować parametry środowiskowe, takie jak np. temperatura, wilgotność, ciśnienie i poziom hałasu. Wspiera to ograniczanie zagrożeń, zapobieganie chorobom zawodowym, a także poprawia komfort pracy.

Sztuczna inteligencja (AI) odgrywa kluczową rolę w analizie danych dotyczących bezpieczeństwa. Systemy AI są w stanie identyfikować potencjalne zagrożenia i ostrzegać przed nimi w czasie rzeczywistym. Dzięki temu wypadki przy pracy i urazy mogą być minimalizowane.

Automatyzacja i robotyka także mają wpływają na bezpieczeństwo pracy, pozwalając np. na zastąpienie pracowników w wykonywaniu niebezpiecznych zadań, co redukuje ryzyko wypadków.

Cyfryzacja przynosi nowe narzędzia do zarządzania bezpieczeństwem pracy, umożliwia monitorowanie zagrożeń i ograniczanie ryzykiem zawodowego.

Inteligenta odzież ochronna i czujniki noszone na ciele są kolejnym krokiem w doskonaleniu bezpieczeństwa pracy. Urządzenia te monitorują stan zdrowia pracowników, umożliwiając szybką reakcję na ewentualne problemy.

Rzeczywistość rozszerzona (AR) i rzeczywistość wirtualna (VR) są wykorzystywane do szkoleń BHP, a także do symulowania niebezpiecznych sytuacji, co jest pomocne w lepszym przygotowaniu pracowników do reagowania na sytuacje awaryjne.

Aplikacje mobilne dostarczają pracownikom informacji, poprawiając dostępność i jakość szkoleń BHP, co w efekcie podnosi świadomość i zaangażowanie pracowników, wpływając na poziom kultury bezpieczeństwa pracy.

Jednak równocześnie z możliwościami pojawiają się nowe wyzwania w obszarze bezpieczeństwa pracy, takie jak np.:

• monitorowanie cyfrowe, utrata niezależności, intensyfikacja pracy i presja na wykonywanie zadań na określonym poziomie;
• zastępowanie kadry kierowniczej średniego szczebla przez algorytmy przydzielające zadania pracownikom i monitorujące wyniki pracy;
• izolacja pracowników, wzrost skali wirtualnych interakcji i utrata wsparcia ze strony współpracowników;
• błędne lub niesprawiedliwe decyzje dotyczące pracowników, wynikające ze zautomatyzowania lub częściowego zautomatyzowania procesów wykorzystujących dane lub oprogramowanie obarczone błędami;
• brak jasności w kwestii odpowiedzialności za obszar bezpieczeństwa pracy i stosowania przepisów dotyczących bhp;
• mobilność, elastyczność i dostępność pracowników 7/24; zacieranie się granic między pracą a życiem prywatnym.

Ponadto istnieje także niebezpieczeństwo naruszenia prywatności pracowników, nadmiernego monitorowania i nadużywania technologii. Dlatego w erze cyfrowej kluczem do zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa w miejscu pracy jest zrozumienie i właściwe zarządzanie nowymi technologiami.

– Technologie cyfrowe, których rozwój przebiega szybciej niż jakiejkolwiek innowacji w naszej historii, zmieniły nasze społeczeństwo i codzienne życie. Stwarzają one większe możliwości dla pracowników i pracodawców w wielu miejscach pracy i we wszystkich sektorach. Są one jednak również źródłem większych wyzwań i zwiększonego ryzyka w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia. Kluczem do udanej transformacji cyfrowej jest podejście oparte na ludzkiej kontroli. Sztuczna inteligencja i technologie cyfrowe powinny wspierać – ale nie zastępować – kontrolę i decyzje człowieka lub konsultacje z pracownikami. Należy pamiętać, że nowe technologie mają służyć ludziom i że to ludzie muszą zarządzać zmieniającym się dynamicznie środowiskiem za pomocą nowych narzędzi – mówi dr Zofia Pawłowska, kierująca Zakładem Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy-Państwowym Instytucie Badawczym (CIOP-PIB).

O takim zarządzaniu cyfryzacją miejsc pracy, które ma na uwadze przede wszystkim człowieka i jego bezpieczeństwo i zdrowie, mówi europejska kampania informacyjna pn. „Bezpieczeństwo pracy w świecie cyfrowym”. Jej celem jest poszerzenie wiedzy na temat bezpiecznego i produktywnego korzystania z technologii cyfrowych we wszystkich sektorach, podniesienie świadomości na temat cyfryzacji i jej wpływu na bezpieczeństwo pracy oraz informowanie o pojawiających się zagrożeniach, możliwościach i wyzwaniach. Kampania promuje podejście oparte na ocenie ryzyka zawodowego, skoncentrowane na człowieku oraz równy dostęp do informacji dla wszystkich zainteresowanych stron, konsultacje z pracownikami podczas opracowywania, wdrażania i stosowania technologii i systemów cyfrowych.

Kampania będzie realizowana w latach 2023-2025 we wszystkich państwach UE. W Polsce jej organizatorem jest CIOP-PIB. W związku z rozpoczęciem kampanii 25 października w Jabłonnie k. Warszawy odbywa się konferencja pn. „Bezpieczeństwo pracy w świecie cyfrowym”. Kolejne wydarzenia są zaplanowane na listopad br. i lata 2024-25.

---

[1] https://digital-strategy.ec.europa.eu/pl/library/digital-economy-and-society-index-desi-2022