W 2023 roku ojcowie w Polsce zyskali prawo do przysługujących tylko im urlopów rodzicielskich i opiekuńczych. Jak wynika z danych ZUS w 2023 roku z prawa tego skorzystało 19 tys. ojców, czyli 7% uprawnionych, a w okresie od stycznia do  maja 2024 -16,2 tys., czyli ponad 15% uprawnionych. Statystyki te zainspirowały OLX do przeprowadzenia badania opinii publicznej, którego celem było uzyskanie informacji na temat postaw, opinii oraz stosunku Polaków do kwestii związanych ze współdzieleniem opieki nad dziećmi. Na podstawie otrzymanych wyników, we współpracy z Fundacją Share The Care, opracowany został raport, w którym analizie poddane zostały czynniki, mające wpływ na tę decyzję. Raport stanowi próbę odpowiedzi na poniższe pytania^[1].

• Czy obecnie obowiązujące przepisy rozwiążą problemy współczesnych rodziców i zwiększą szanse kobiet na rynku pracy?
• Kto zdaniem Polaków odnosi najwięcej korzyści ze współdzielenia opieki nad dziećmi i czy dyrektywa work-life balance pomoże zmniejszyć wymiar „kary za macierzyństwo”?
• Jakie role przypisują Polacy kobietom i mężczyznom w związku?

Tata na urlopie

W 2023 roku, w wyniku implementacji dyrektywy work-life balance, znowelizowano kodeks pracy. Na mocy nowych przepisów mężczyźni uzyskali prawa do urlopów, które sprzyjać miały ich większemu zaangażowaniu w opiekę nad dziećmi. Mowa o 9 tygodniach nietransferowalnego urlopu rodzicielskiego tylko dla ojców. W ubiegłym roku z prawa tego skorzystało 7% ojców, a w pierwszych pięciu miesiącach 2024 r. było to już 15% uprawnionych mężczyzn. Chociaż trend jest wzrostowy, to można się było spodziewać, że ojcowie chętniej będą korzystali z przysługujących im praw. Zwłaszcza, że jak wynika z badania zrealizowanego przez Minds&Roses na zlecenie OLX, beneficjentami współdzielenia opieki są dziecko, rodzice, pracodawca, ale też całe społeczeństwo. Doskonale ilustrują to wyniki zaprezentowane w raporcie.

69% ankietowanych jest zdania, że współdzielenie opieki nad małym dzieckiem umożliwia matkom rozwój zawodowy, co może mieć istotny wpływ na zmniejszenie „kary za macierzyństwo”.  Ankietowani uważają również, że włączanie ojców w opiekę to krok w kierunku nowoczesnego, opartego na partnerstwie, modelu rodziny, czy związku. Ponad 73% badanych wskazuje, że ojciec na urlopie gwarantuje równiejszy podział obowiązków domowych.

Urlop rodzicielski, podczas którego tata zajmuje się dzieckiem samodzielnie bez mamy, to czas, w którym ma on szansę na zwiększenie swoich kompetencji rodzicielskich. A to przekłada się na jego pewność siebie w obszarze zajmowania się dzieckiem. Korzyści dla dzieci z tytułu zaangażowania obojga rodziców są dobrze zbadane i jednoznaczne. Inne badania wskazują też, że na tej relacji zyskują mężczyźni. To nie tylko zaspokaja ich potrzeby psychologiczne, ale również przyczynia się do ich satysfakcji – mówi Sylwia Ziemacka z Fundacji Share the Care.

Deklaracje z rzeczywistość – czyli kilka słów o relacjach partnerskich

Budowanie relacji opartych na zasadach partnerskich wymaga podejścia holistycznego, uwzględniającego potrzeby, oczekiwania, ambicje i aspiracje każdej ze stron. Ale równie istotnym jak zrozumienie, jest przywiązanie do tradycji. Doskonale widać to na przykładzie badania zrealizowanego na zlecenie OLX. Na pytanie o to, jaki model związku ankietowani uznają za najlepszy, zdecydowana większość (76%) odpowiedziała, że taki, w którym partnerzy wykonują pracę zawodową i równo dzielą się obowiązkami domowymi. Kiedy jednak ci sami ankietowani zostali zapytani o to, jakie role powinni pełnić mężczyźni – 72% badanych wskazało, że powinni oni przede wszystkim być wsparciem psychicznym dla żony czy partnerki oraz dbać o bezpieczeństwo finansowe rodziny. Kobiety zaś powinny opiekować się dziećmi (65%), dbać o ich rozwój psychiczny i fizyczny (60%) oraz troszczyć się o porządek w domu (55%). Dane te pokazują, że mimo deklaracji partnerstwa, przywiązanie do tradycyjnego podziału ról jest w nas bardzo mocno zakorzenione. I to przywiązanie do tradycji może być jedną z barier, która powstrzymuje ojców przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z prawa do urlopu rodzicielskiego. Ale jak podkreślają autorzy raportu barier tych jest zdecydowanie więcej.

Chcemy wykorzystać pozycję rynkową OLX Praca, aby informować i edukować społeczeństwo w ważnych, mających wpływ na wiele obszarów naszego życia, kwestiach. Dlatego też często zwracamy uwagę na istotne z jego perspektywy zagadnienia, prezentując równocześnie przykłady dobrych praktyk. Tak też stało się w przypadku wykorzystywania przez ojców przysługujących im praw do urlopów rodzicielskich. Chcemy pokazać wielowymiarowe korzyści wynikające z takich decyzji. Mamy jednak świadomość, że współdzielenie opieki nad małymi dziećmi jest kwestią indywidualną, zależną od wielu czynników, dlatego szanujemy każdy wybór, którego dokonują rodzice — komentuje Artur Kołpowski, Jobs and Services Director w OLX.

Nowelizacja kodeksu pracy to dopiero początek drogi

Wprowadzenie dyrektywy work-life balance służyć ma wspieraniu rodziców, a tym samym wpłynąć na poprawę sytuacji na rynku pracy. Potrzebne są jednak dalsze zmiany. Najistotniejszą z nich będzie likwidacja różnic między wynagrodzeniem kobiet i mężczyzn, która według Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki wynosiła średnio 4,8% na niekorzyść kobiet (w sektorze prywatnym aż 12,9%). Znaczący udział w procesie tych zmian mają również firmy. Już teraz te z nich, które podjęły odpowiednie kroki i wypracowały skuteczne strategie dbania o swoich pracowników, osiągają lepsze wyniki biznesowe.

^[1] Raport opracowany został na podstawie wyników badania zrealizowanego przez Minds&Roses na zlecenie OLX w czerwcu 2024 r. N=800.